سفری گسترده در میان پیامدهای فلسفی آگاهی - عینک آفتابی

به گزارش عینک آفتابی، مطلعی چیست؟ چگونه فرآیندهای فیزیکی در مغز باعث ایجاد فکر خودمطلع و احساساتی می گردد که عمیقا متفاوت هستند مانند عشق یا نفرت، لذت زیبایی شناختی یا اشتیاق معنوی؟ این پرسش ها امروزه یکی از داغ ترین موضوعات مورد بحث در میان دانشمندان و فیلسوفان است، و در سال های اخیر شاهد حجم های فوق العاده ای از شخصیت های برجسته ای چون فرانسیس کریک، دانیل سی. دنت، جرالد ادلمن، و راجر پنروز بوده ایم که همگی در مواردی که رگبارهای آن را شلیک نموده اند، جنگ های مطلعی نامیده می شوند. اکنون، در کتاب فکر مطلع، فیلسوف دیوید جی چالمرز تحلیل قانع کننده ای از این بحث داغ ارائه می نماید، در حالی که نظریه جدیدی از مطلعی را آشکار می نماید.

نویسنده با نوشتن به سبکی دقیق و تفکربرانگیز، ما را به سفری گسترده در میان پیامدهای فلسفی مطلعی می برد و به طور قانع نماینده ای آشکار می نماید که چگونه علوم شناختی و عصب بیولوژی معاصر در توضیح چگونگی و چرایی رویدادهای فکری از رخدادهای فیزیولوژیکی در مغز ناکام مانده اند. او در عوض پیشنهاد می نماید که تجربه مطلعانه باید در نوری کاملا تازه درک گردد که در یک سطح بنیادی وجود دارد و نمی توان آن را به عنوان مجموع اجزای آن درک کرد. و پس از پیشنهاد برخی احتمالات جالب در خصوص ساختار و قوانین تجربه مطلعانه، او به تفصیل توضیح می دهد که چگونه تفسیر مجدد منحصر به فرد او از فکر می تواند کانون یک علم تازه باشد.

فصل یک مقدمه ای بر مطلعی است که تعدادی از مفاهیم مختلف را در این حوالی از هم سوا می نماید، معنی ای از مطلعی را بیرون می کشد که در آن معنی مطلعی واقعاً جالب است و توضیحی مقدماتی از رابطه ظریف آن با باقی فکر به دست می دهد.

فصل دوم چارچوبی متافیزیکی را توضیح و بسط می دهد که بخش معظمی از باقی بحث در قالب آن بیان می گردد. تبیین فروکاهش یک ،پدیده یا فیزیکی بودن آن به چیست؟ این فصل با تمرکز بر انگاره ترتب توضیحی از این امور به دست می دهد. استدلال می نماید که علت خوبی در کار است برای باور به اینکه تقریباً هر چیزی درصورت فرو کاهشی تبیین کرد؛ اما شاید مطلعی یک استثنا باشد. دنیا را می توان به با پشت سر گذاشتن این مقدمات، بخش دوم بر فروکاست ناپذیری مطلعی متمرکز می گردد.

فصل سوم استدلال می نماید که روش های متعارف برای تبیین فروکاهشی نمی توانند مطلعی را توضیح دهند به شروح فرو کاهشی گوناگونی که پژوهشگران در علم اعصاب و علم شناختی و زمینه های دیگر مطرح نموده اند نیز انتقاد می نماید. این صرفاً نتیجه ای سلبی نیست. چنین بر می آید که نظریه ای رضایت بخش درباره مطلعی باید، به جای فروکاهشی قسم تازه ای از نظریه غیر فرو کاهشی باشد.

فصل چهار همه چیز را یک گام جلوتر می برد به وسیله این استدلال که مادی انگاری کاذب است و شکلی از دوگانه انگاری صادق است و شکل کلی ای را ترسیم می نماید که نظریه ای غیر فروکاهشی درباره مطلعی ممکن است به خود بگیرد.

فصل پنج عمدتاً دفاعی است. این فصل برخی از مسائل ظاهری دیدگاه مولف را آنالیز می نماید که به رابطه میان مطلعی و داوری های ما درباره مطلعی مربوطند و چنین استدلال می نماید که اینها دشواری هایی ویرانگر پیش نمی کشند.

در بخش سوم به سمت نظریه ای ایجابی درباره مطلعی می رود. هر یک از سه فصلش مؤلفه ای از نظریه ای ایجابی را می پرورانند. فصل ششم بر انسجام میان مطلعی و فرایندهای شناختی متمرکز است و تعدادی پیوند نظام مند میان این دو ترسیم می نماید. از این پیوندها استفاده میکند تا نقش محوری ای را که علم اعصاب و علم شناختی در تبیین مطلعی بشری ایفا می نمایند تحلیل کند و مبنایش را به دست دهد.

فصل هفت از رابطه میان مطلعی و سازمان کارکردی بحث می نماید و با استفاده از آزمایش هایی فکری استدلال می نماید که مطلعی یک ناوردای سازمانی است یعنی هر سیستمی با سازمان کارکردی درست قسم واحدی از تجربه مطلعانه خواهد ت فارغ از اینکه از چه چیزی ساخته شده باشد.

فصل هشت این موضوع را ملاحظه می نماید که نظریه ای بنیادی درباره مطلعی چه شکلی می تواند باشد و این را مطرح می نماید که شاید چنین نظریه ای متضمن رابطه ای نزدیک میان مطلعی و اطلاعات باشد. این فصل با فاصله زیاد نظرورزانه ترین فصل کتاب است، اما اگر قرار است پیشرفتی حاصل کنیم به احتمال زیاد در این نقطه قدری نظرورزی ضروری است.

دو فصل آخر حکم دسر را دارند در اینجا آنچه را پیشتر آمده است درخصوص پرسش های محوری در بنیادهای هوش مصنوعی و مکانیک کوانتومی به کار می گیرد. فصل نهم به سود تز هوش مصنوعی قوى استدلال می نماید. این تز که به اجرا در آوردن برنامه رایانه ای مناسبی به ظهور یک فکر مطلع می انجامد.

فصل دهم این پرسش مبهوت نماینده را ملاحظه می نماید که مکانیک کوانتومی را چگونه باید تفسیر کرد و از ایده هایی درباره مطلعی که در فصول پیشین پرورانده شده اند برای پشتیبانی از تفسیر بدون فروریزش این نظریه استفاده می نماید. احتمالاً مطالب سلبی بیشترین واکنش را برخواهند انگیخت، اما هدف واقعی کتاب ایجابی است. می خواهد شاهد نظریه ای کارا درباره مطلعی باشد.

این کتاب قرار است یک اثر فلسفی جدی باشد اما سعی نموده است آن را برای غیر فیلسوفان هم دست یافتنی کند. فنی ترین مطالب در فصل 2 و فصل 4 قرار دارند. قسمت 4 همچون قسمت پایانی فصل 5 متضمن از آن اولی و قسمت های 2 و 3 از این دومی مباحثی پیچیده اند. در معناشناسی فلسفی شاید باقی قسمت های ستاره دار دست کم ارزش تورّق کردن را داشته باشند تا ایده ای به دست آید از آنچه در جریان است. در بسیاری از موارد مطالب و نظرات مربوط به مکتوباتِ فلسفی را که به طرز ویژه ای فنی اند در یادداشت های انتهایی قرار داده است.

یک مفهوم فنی که در کتاب موضوع دارد مفهوم ترتب است که در شروع فصل 2 معرفی شده است. این مفهوم نام رعب آوری دارد اما ایده ای بسیار طبیعی را بیان می نماید و فهم خوبی از آن یاری می نماید که مباحث محوری سر جایشان قرار گیرند.

کتاب فکر مطلع اثر دیوید چالمز و ترجمه یاسر پورناماعیل در 526 صفحه و با قیمت 400 هزار تومان از سوی نشر نو منتشر شده است.