نهایی شدن آئیننامه نمایشگاه مجازی بعد از آنالیز نظرات صنف، حصول توافق به معنای وجود تقابل نیست - عینک آفتابی

به گزارش عینک آفتابی، خبرنگاران ، پیوست کرونایی از حدود یک سال گذشته، به همه رویداد های فرهنگی کشور، پیوند خورده و سیاست گذاران را به اعمال تغییرات اساسی در اجرا رویداد های مهم وادار نموده است. یکی از مهم ترین رویکرد ها، بهره مندی بیش از پیش، از ظرفیت های فضای مجازی با هدف تداوم فعالیت های فرهنگی از جمله نمایشگاه کتاب است.

نخستین تجربه معاونت امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی در برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب با هدف جبران بخشی از خسارت های ناشی از شیوع ویروس کرونا به کسب و کار های حوزه نشر در آستانه برگزاری است و یکی از مهم ترین گام های برگزاری این برنامه فرهنگی که قرار نیست به عنوان جایگزین سی و سومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران تلقی گردد، تدوین آئین نامه است.

اواخر هفته گذشته قائم مقام نمایشگاه مجازی از نهایی شدن آئین نامه اطلاع داد. هومان حسن پور، رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران معتقد است این آئین نامه هنوز برای نهائی شدن به چند جلسه آنالیز دیگر احتیاج دارد. وی در پاسخ به ایبنا، اعلام کرد: بعد از نهایی شدن، حرف های زیادی درباره آئین نامه می توان گفت. حسن پور، بهره مندی از تجربه نمایشگاه مجازی برای تحقق هدف چند ساله، یعنی برگزاری نمایشگاه به معنای واقعی را چندان قابل تحقق نمی داند؛ چراکه پایه های اقتصاد نشر همچنان به گردش مالی نمایشگاه احتیاج دارد احتیاجی که از نظر وی به هیچ وجه مطلوب نیست.

در هفته اخیر در رسانه ها، خبر از نهایی شدن آئین نامه نمایشگاه مجازی کتاب منتشر شد. درباره این آئین نامه مصوب، چه نظری دارید؟

من از نهایی و قطعی شدن آئین نامه اطلاعی ندارم. قرار براین بود پیشنهادات نهایی صنف برای آئین نامه آنالیز گردد. نمی دانم؛ احتمالا این دیدگاه ها هم آنالیز شده اما من در جریان نیستم. شاید این آنالیز زمان بر یا در کمترین زمان، قابل رسیدگی باشند. به هرحال بعد از نهایی شدن، حرف های زیادی درباره آئین نامه می توان گفت. شرایط سخت دولت و همچنین صنف را می دانم؛ بنابراین از هر اقدامی که به نفع صنف باشد، به شدت حمایت می کنم. اما روش اجرا بسیار با اهمیت است و همان طور که از روز نخست اعلام نموده ایم، نمایشگاه مجازی همه احتیاج صنف را رفع نمی نماید. بعد از طرح ایده نمایشگاه مجازی کتاب، یکی از مخالفان جدی آن بودم اما با تداوم شیوع کرونا و افزایش فشار بر صنف، ضرورت آن به عنوان یکی از راه چاره ها، احساس شد. بنابراین؛ با اعتقاد براینکه برگزاری نمایشگاه صلاح است، به اصطلاح به آن تن دادیم. تاکید می کنم عملی شدن جزئیاتی که مرور از سوی صنف ارائه شده، بسیار مهم است. در غیر این صورت، شاید شاهد نوعی دلزدگی مجری، سیاستگذاران، مخاطبان و مشارکت کننده ها باشیم. حتی باید در بیان اظهار نظر ها هم دقیق باشیم. وقتی گفته می گردد، آئین نامه نهایی شده، خُب ثبت نام را آغاز کنیم.

خواسته های صنف در تدوین آئین نامه نخستین نمایشگاه مجازی کتاب، چیست؟

با توجه به آسیب های مالی شیوع کرونا به کسب و کار ها از جمله به فعالان حوزه نشر، صنف می خواهد نمایشگاه مجازی کتاب، بیشترین کارآیی را برای اهالی نشر داشته باشد. معتقدیم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به دنبال تحقق همین هدف است تا این نمایشگاه که جایگزین سی و سومین دوره نمایشگاه بین المللی کتاب تهران نیست، مرهمی بر زخم فعالان نشر باشد. همه گفت و گو ها درباره آئین نامه، براساس همین رویکرد است.

یکی از مهم ترین مباحث ادوار مختلف نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، واگذاری بخش هایی از امور اجرایی این رویداد، به صنف بود. آیا در جریان تدوین آئین نامه این موضوع دیده شده است؟

ابتدا باید به این پرسش پاسخ دهیم که آیا می توانیم، عنوان نمایشگاه را به نمایشگاه مجازی کتاب اطلاق کنیم یا خیر. بسیاری از مباحث درباره این موضوع هنوز در جریان است؛ اما نقش صنف، به طور طبیعی و تعیین، مثل سابق نخواهد بود. با وجود این، مشورت ها، پیشنهادات و دیدگاه های صنف در جلسه های مختلف به مجری برگزاری نمایشگاه ارائه شده است. نمی دانم خبر نهایی شدن آئین نامه چرا به این شکل رسانه ای شده است؛ زیرا فکر می کنم، چند جلسه هنوز برای نهایی شدن، در پیش داریم و فعلا نمی توانم درباره جزئیات صحبت کنم؛ چراکه باید درباره آن ها به توافق کامل برسیم. البته منظور از حصول توافق نباید به معنای تقابل صنف، با مجری برگزاری نمایشگاه تعبیر گردد. به عبارت دیگر؛ طبیعتا برای رسیدن به نتیجه، راه های مختلفی وجود دارد که آنالیز می گردد، بنابراین مفهوم توافق را باید این طور تعبیر کرد: انتخاب جهت بهتر از بین جهت های موجود. احساس می کنم تقابلی وجود ندارد. تعامل نیز زمانی حاصل می گردد که به سهم خودمان، یاری کنیم نمایشگاه بیشترین بهره وری را برای فعالان حوزه نشر داشته باشد؛ نکته اساسی و مهم، همین است.

صنف، از شکل گیری مقدمات برگزاری نخستین نمایشگاه مجازی کتاب، از جمله درباره تدوین آئین نامه، تا چه میزان رضایت دارد؟

به نظر می رسد بحث رضایت مطرح نباشد؛ چراکه برنامه ریزی برای برگزاری نمایشگاه مجازی، ناشی از بروز شرایط خاص و هدف دولت از اتخاذ این تصمیم، کاهش میزان آسیب به صنف نشر است. برگزاری نمایشگاه مجازی، تجربه جدید با ریزکاری های فراوان است و اگر در آنالیز این ریز کاری ها، مدام تاکید کنیم که با کدام بخش آئین نامه موافق و با کدام بخش مخالف هستید، تعامل سازنده ای شکل نمی گیرد. البته همچنان مسائل حل نشده ای درباره نمایشگاه برای من وجود دارد و مجدد تاکید می کنم با توجه به اینکه در صنف کسی به اندازه من از جریان تدوین آئین نامه با خبر نیست، آئین نامه هنوز نهایی نشده است.

نکاتی که هنوز برای صنف درباره نمایشگاه باقی مانده، چیست؟

درباره وجود یک بستر برای برگزاری نمایشگاه مجازی صحبت می کنیم. این بستر، مصداق فونداسیون یک ساختمان است. شاید صد در صد مباحث حل شده، شاید هم 90 درصد باقی مانده است.

با قطعی شدن برگزاری نمایشگاه مجازی کتاب و شکل گیری مقدمات، به ویژه تامین زیرساخت ها، دیدگاه های مختلفی مبنی بر استفاده از زیرساخت های ارزشمند نمایشگاه مجازی، برای جدا شدن بخش فروش نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، حتی با سرانجام شیوع ویروس کرونا، طرح می گردد. هدف اصلی از طرح این مباحث نیز برگزاری یک نمایشگاه استاندارد همانند نمایشگاه هایی مانند فرانکفورت است. نظر صنف درباره این دیدگاه ها چیست؟

به نظرم اگر قرار است بخش فروش و نمایش براساس تجربه نمایشگاه مجازی جدا شوند، باید بخش فروش در قالب فیزیکی حفظ گردد؛ چراکه مخاطب نمایشگاه ترجیح می دهد و علاقه مند است در موقعیت تعاملی با پدید آور و یا ناشر قرار بگیرد، کتاب را از نزدیک ببیند و بعد، به خرید اقدام کند. این تعامل با مجازی و یا ماشینی کردن بخش فروش نمایشگاه شکل نمی گیرد. کتاب مشابه دیگر کالا ها مثلا ماشین لباسشویی نیست که مشتری براساس اطلاعات سایت فروش درباره خرید آن تصمیم گیری کند؛ بنابراین مشتری کتاب علاوه بر لمس کتاب، به تورق و آنالیز محتوای آن احتیاج دارد؛ در حالی که اگر فروش نمایشگاه، مجازی گردد، مخاطب فقط به آنچه ناشر درباره کتاب ارائه می نماید دسترسی خواهد داشت.

آیا موافق نیستید که می توان از تجربه نمایشگاه مجازی برای تحقق هدف برگزاری یک نمایشگاه واقعی استفاده کنیم؟ موضوعی که همیشه درباره آن صحبت نموده اید.

سال ها درباره برپایی نمایشگاه، به معنای واقعی صحبت نموده ام اما باید توجه داشته باشیم، مجازی کردن فروش نمایشگاه کتاب، با برگزاری نمایشگاه به معنای واقعی، متفاوت است. البته امروز در شرایط بحرانی، احتیاجمند انجام اقدامات مناسب هستیم. پیش تر که کشور در شرایط مالی مطلوب تری قرار داشت و می توانستیم از گردش مالی صنعت نشر، جدا از فروش نمایشگاه صحبت کنیم، شاید می شد برای جدا کردن بخش فروش از نمایشگاه بین المللی کتاب تهران، همت کرد اما شرایط مالی فعلی این اجازه را به ما نمی دهد؛ البته نه فقط سال جاری، بلکه دو سال گذشته هم این امکان وجود نداشت. فعالان حوزه نشر، سال 1397 را به امید سال 98 گذراندند و سال 1399 که به دلیل تعطیلی های ناشی از شیوع کرونا، شرایط تعیینی دارد؛ بنابراین درباره جدا کردن بخش فروش نمایشگاه، احتیاجمند فرا رسیدن زمان مقتضی هستیم.

همیشه معتقدم نمی توان از یک راهبرد را به عنوان استراتژی بلند مدت استفاده کرد. در حال حاضر به دلیل شرایط ایجاد شده یعنی شیوع کرونا، ناچار به برگزاری نمایشگاه مجازی هستیم. به صراحت می گویم که اصولا از برگزاری نمایشگاه دفاع نمی کنم و معتقدم که احتیاج و وابستگی صنعت نشر به نمایشگاه، مطلوب نیست. احتیاج صنعت نشر به نمایشگاه، مصداق احتیاج بیمار به دارو است و صحبت از جدا شدن بخش فروش از نمایشگاه، و مجازی شدن آن به معنای قطع کردن دارو در شرایط بحرانی بیمار است. بنابراین دو موضوع وجود دارد، مزمت نمایشگاه یک بحث و تغییر شیوه برگزاری آن بحث دیگری است که احتیاجمند توجه به زمان و شرایط روز است؛ بنابراین معتقدم باید مسئولانه تر به کلیت قضیه نگاه کرد.

یکی از وعده های معاون امور فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در برنامه شهر فرنگ شبکه خبر به مناسبت هفته کتاب، رسانه ای شد، ارائه تسهیلات به کتاب فروشان برای خرید از ناشران حاضر در نمایشگاه مجازی است؛ با این تعبیر که کتاب فروشان خریداران اصلی ناشران باشند دیدگاه شما درباره این سیاست چیست؟

ارائه این تسهیلات یکی از پیشنهادات قابل توجه و برای گردش مالی نشر موثر است.